Edward Hartwig – Fotografia

EDWARD HARTWIG — PRÓBA SYNTEZY
Z plejady artystów niepomijalnych w najnowszych dziejach artystycznych form fotografii polskiej głównie dorobek dwóch twórców decydował o jej dzisiejszym, dojrzałym obliczu. Pisząc to mam na myśli Zbigniewa Dłubaka i autora niniejszej wystawy – Edwarda Hartwiga. Najkrócej mówiąc, pierwszy z nieczęstą konsekwencją do fotograficznego tworzywa odnosił ideologie sztuki, którym zawsze przyznawał prymat. Drugi, czyli Edward Hartwig od początku swej drogi twórczej zafascynowany fotografią – w tworzywo fotograficzne „wpisywał” konteksty artystyczne. Oby-dwaj stworzyli biegunowo odmienne praktyki artystyczne a że trzeciej możliwości nie ma, przeto twórczość obydwu pozostawała punktem odniesienia dla wszystkich zjawisk, które w polskiej fotografii zdołały zmitologizować się jako sztuka.
Dorobek Edwarda Hartwiga już z tego chociażby względu wymaga wielu jeszcze badań i krytycznych analiz. Takie teksty oczywiście istnieją, ja sam m.in. parokrotnie zabierałem głos. I znamienne, wszyscy autorzy opisując dziś już 55-letni dorobek Edwarda Hartwiga zwracają uwagę na chronologię jego wystaw, publikacji, inicjatyw. Akcent refleksji krytycznych pada więc na skądinąd fascynującą ewolucję jego drogi twórczej pośród zmienności losu, na ewolucję tyleż jego światopoglądu co i praktyki artystycznej. Taka optyka, ujawniająca strukturę zmienności dokonań Edwarda Hartwiga w jakiejś mierze zaburza i unieczytelnia świadomość tego, co w jego osiągnięciu jest elmentem stałym, niezmiennym, przeto i charakterystycznym, rzecz zrozumiała, także dla niniejszej wystawy.
Idąc tym tropem myśli zauważmy, Edward Hartwig w najgłębszym poczuciu jest fotografem, przeto tworzywo fotograficzne jest fundamentem wszystkich źródeł jego każdych inspiracji artystycznych. W takim sensie cała twórczość Edwarda Hartwiga jest prowieniencji piktorialnej, gdyż nie ideologie sztuki a estetyka tworzywa stanowi o kryteriach jego praktyki artystycznej. To po pierwsze.
Konsekwencją tegoż – to po drugie – jest skupienie uwagi na problematyce struktury graficznej fotografii albo mówiąc innymi słowami – na „plastycyźmie”. Od debiutu po dzień dzisiejszy Edward Hartwig uprawiał z powodzeniem bodaj wszystkie dające się uprawiać stylistyki – od impresjonistycznej gry światłocienia po biało-czarny, plakatowy „grafizm”. Orientacja tematyczna prac Edwarda Hartwiga wydaje się więc kwestią poniekąd drugorzędną. Zagadnieniem kluczowym zawsze jest dlań forma.
Po trzecie, twórczość Edwarda Hartwiga pozostaje w kręgu swoiście pojmowanego wizualizmu, swoiście, bo zdecydowanie antynaturalistycznego, prze to wyraźnie kreacjonistycznego.
Czwarta uwaga dotyczy specyficznych cech strategii artystycznych wyborów. Otóż Edward Hartwig pracuje z niezachwianym, niczym niezmąconym poczuciem własnego indywidualizmu. Byt synkretyczny w środowisku był zawsze dlań okazją udowadniania własnych przewag i własnego indywidualizmu. Myśląc o Edwardzie Hartwigu pamiętajmy o jego mitologii absolutnej odrębności.
To właśnie łączy się z kolejnym, piątym elementem charakterystycznym jakim jest niewiarygodna aktywność Edwarda Hartwiga. Najlepszy dowód, nie jest on dziś w stanie odtworzyć pełnej biografii. Edward Hartwig narzucał się kulturalnej publiczności z rzadką intensywnością. Nie ulega wątpliwości, że był jednym z pierwszych artystów, który rozumiał, że mitologii wytworzonej wokół dzieł musi towarzyszyć mitologia wytworzona wokół osoby twórcy.
I wreszcie na koniec, po szóste – najistotniejszym, strukturalnym elementem twórczości Edwarda Hartwiga jest permanentne „tworzenie i burzenie” stylistycznego stereotypu sztuki. Otóż dopracowywał się on kanonu estetycznego na dobrą sprawę po to, by prze-zwyciężyć go kanonem następnym. Nie jest i nigdy nie był niewolnikiem „swojej” konwencji. Przeciwnie – stała potrzeba zmiennych poetyk fotograficznego obrazowania jest dlań naturalną potrzebą ale i – przypuszczam – koronnym dowodem artystycznej żywotności.
Oto, jak mniemam propozycja innego odczytania dorobku. Edwarda Hartwiga. Dorobku wybitnego i unikalnego, nadto jak powiedziałem 55-letniego, co ma kapitalne znaczenie, gdy uświadomimy sobie, że ziemskie dzieje fotografii liczą w ogóle niespełna 150 lat.
Edward Hartwig nie wymaga oczywiście „lansowania”, byłoby to kokieterią. Edward Hartwig wymaga wnikliwych komentarzy i analiz. Istnieje wszelkie prawdopodobieństwo, że poznając jego drogę twórczą możemy się jeszcze paru rzeczy nauczyć.
Jerzy Busza