45 Doroczna Wystawa GTF – 2000

Zostałem zaszczycony propozycją napisania okolicznościowego tekstu z okazji przypadającego w tym roku 45-lecia działalności najstarszego w Gorzowie stowarzyszenia Gorzowskiego Towarzystwa Fotograficznego. Zanim przejdę do refleksji nad przebytą przez GTF drogą i twórczością fotograficzną pozwolę sobie nieco cofnąć się w czasie i nawiązać do początków ruchu fotograficznego. W okresie międzywojennym istniały nieliczne samodzielne kluby fotograficzne. Dostępne one były dla niewielkiej, stosunkowo grupy osób, ze względu na możliwości posiadania środków na zakup drogiego sprzętu do zdjęć i obróbki laboratoryjnej. Ocaleni z pożogi wojennej twórcy oraz wsparcie państwowego mecenatu przyczyniły się do szybkiego upowszechnienia fotografii wśród szerokich rzesz społeczeństwa. Powstał szereg stowarzyszeń oraz sekcji fotograficznych przy domach kultury i innych jednostkach. Fotografia stała się dziedziną sztuki, umożliwiającą artystyczne wypowiadanie się przy pomocy obiektywu fotograficznego o swoim postrzeganiu otaczającego świata i zdarzeń związanych z ludzką egzystencją. Wobec potrzeby ujęcia ruchu fotograficznego w ramy organizacyjne 7 grudnia 1947 roku w Warszawie odbył się zjazd delegatów istniejących już stowarzyszeń i klubów fotograficznych. Na zjeździe tym powołano do życia ogólnopolską organizację – Polskie Towarzystwo Fotograficzne. Prekursorami zorganizowanego w szerokim zakresie ruchu fotograficznego byli członkowie przedwojennej awangardy twórców fotografii, której wybitnym przedstawicielem był Zbigniew Dłubak. W okresie powojennym, stosowane przez awangardę kryteria estetyczne w fotografii uległy zmianie wskutek narzucenia przez państwo kierunku, zwanego realizmem socjalistycznym. Socrealizm wpłynął deformująco na proces dalszych przemian estetycznych w twórczości fotograficznej. W Gorzowie, dopiero 19 września 1954 roku grupa gorących entuzjastów sztuki fotograficznej ze Zbyszkiem Łąckim na czele powołała do życia Oddział Polskiego Towarzystwa Fotograficznego, którego prezesem został Zbyszek Łącki. W wyniku reorganizacji polskiego ruchu fotograficznego Oddział ten w roku 1961 przekształcony został w Gorzowskie Towarzystwo Fotograficzne, jako jednostkę posiadającą osobowość prawną. Przez pierwsze 15 lat działalności Towarzystwa funkcję prezesa pełnił Zbigniew Łącki-założyciel Towarzystwa, postać zasłużona i pięknie zapisana w dziejach miasta Gorzowa. On to kosztem swego czasu pracującego rzemieślnika-zegarmistrza wydeptywał ścieżki w sprawie budowy pomnika Adama Mickiewicza. Przekwalifikował się na zawodowego fotografa, gromadził wokół siebie i szkolił młodych adeptów fotografii, poświęcając się jednocześnie fotografii artystycznej. Czterdzieści pięć lat to szmat czasu, gdy GTF stawiało pierwsze kroki – wielu aktualnych gorzowskich fotografików jeszcze na świecie nie było. Dla niewielkiej części członków GTF, pierwsze lata działalności fotograficznej są piękną przygodą i wspomnieniem swojej młodości, dla pozostałych to już historia tak bardzo różna od dzisiejszej rzeczywistości. Rozpoczynając swoją przygodę z fotografią, grono gorzowskich fotografików nie bardzo zdawało sobie sprawę z panujących w sztuce fotograficznej kierunków i trendów. Wśród nich nie było ani jednego profesjonalisty, który by mógł służyć radą i pomocą oraz krytyką wykonywanych zdjęć. Szkolnictwo fotograficzne nie istniało, a do ośrodków, w których kształtowały się kierunki estetyczne w fotografii było daleko. Członkowie GTF tworzyli swoje fotogramy według własnych kryteriów, „to mi się podoba” lub wzorowali się na twórczości znanych w kraju fotografików, jak; Edward Hartwig, Marian i Witold Dederko, Witold Romer i innych. Pierwsza doroczna wystawa fotograficzna eksponowana była w salach Muzeum 19 października 1955 roku. Autorami nagrodzonych prac byli; Kazimierz Nowik, Witold Kapryza, Ryszard Gruszkiewicz, Zbigniew Łącki. Twórczość GTF z czasem nabierała rumieńców, wzbudzając szerokie zainteresowanie i sympatię gorzowskich środowisk twórczych; plastyków, rzeźbiarzy, architektów oraz literatów. Wernisaże wystaw gorzowskich fotografików stały się okazją do żarliwych dyskusji, niekiedy ostrych sporów o sztuce współczesnej. Były to lata, gdy powiatowe miasto nie miało jeszcze statusu ośrodka kulturalnego. Puls życiu kulturalnemu nadawały przede wszystkim zespoły amatorskie, a wśród działaczy wnoszących ferment twórczości, najaktywniejsi byli właśnie fotograficy. Każda doroczna wystawa w Muzeum stawała się okazją do dysput o sztuce, daleko wykraczających poza eksponowane fotogramy. Głównymi uczestnikami wernisaży wystaw GTF byli przybyli do Gorzowa w drodze nakazów pracy absolwenci wyższych uczelni, twórcy różnych specjalności. Tu przypomnę ich, byli to między innymi Mieczysław Rzeszewski, Hieronim Świerczyński, Andrzej Gordon, Jacek Przybylski, Bogdan Kunicki, Wiesław Strebejko a także Jan Korcz, Zdzisław Morawski, Florian Nowicki, Jerzy Sikora. Mimo trudnych warunków, życie miasta pulsowało barwą wydarzeń kulturalnych i gospodarczych. Aktualne wydarzenia w mieście i kraju omawiane były na codziennych spotkaniach gorzowskich intelektualistów najpierw w kawiarni „Letnia” obok kina Słońce , a następnie w kawiarni MPiK przy tak zwanym stoliku numer jeden. W związku z tym, w wydanej przez Urząd Miejski jednodniówce ze stycznia 1965 roku zamieszczono zdjęcie kawiarni „Letnia” z satyrycznym podpisem „Siedziba wałkoni”. Były to czasy ciekawe, gdzie one się podziały, czy ktoś dzisiaj pamięta barwną postać Gorzowa Szymona Giętego? Albo szalone bale i zabawy w lokalach: Wenecja, Casablanca, Not-Klub czy restauracji przy ul. Młyńskiej? W roku 1968 GTF udanie zorganizowało Zjazd Towarzystw Fotograficznych Ziem Zachodnich i Północnych za co otrzymało Dyplom Honorowy Polskiej Federacji Stowarzyszeń Fotograficznych oraz Nagrodę Kulturalną Miasta Gorzowa. W roku 1969, ze względu na stan zdrowia Zbyszek Lącki rezygnuje z funkcji prezesa, Walne Zebranie GTF powierza tą funkcję mnie. Wspólnie z Waldkiem Kućko pełniącym funkcję wiceprezesa oraz Józefem Czerniewiczem sekretarzem postanowiliśmy zmienić dotychczasową formułę dorocznych wystaw. Postanowiliśmy wyjść poza opłotki Gorzowa, organizując w Gorzowie ogólnopolski plener i wystawę fotograficzną. W ramach organizowanych przez miasto Konfrontacji Kulturalnych, na które głównie składały się spotkania teatralne. Plener i wystawa zapoczątkowały imprezę Konfrontacje Fotograficzne, która stopniowo przekształciła się w renomowaną, najpierw o zasięgu ogólnopolskim a następnie międzynarodową imprezę. Konfrontacje fotograficzne bardzo szybko rozwinęły się i wzbudziły szerokie zainteresowanie stowarzyszeń fotograficznych, jak również Związku Polskich Artystów Fotografików. Na Konfrontacjach, oprócz wystaw konkursowych pojawiły się wystawy fotografików zagranicznych. Konfrontacje wzbogacone zostały w sympozja, w których brały udział znane w kraju osoby zajmujące się teorią i krytyką twórczości fotograficznej. W początkowym okresie dużą pomoc w organizacji Konfrontacji udzielili poznańscy fotograficy, stając się następnie wiernymi uczestnikami. Do nich między innymi należeli; prof. Stefan Wojnecki, Maria Wołyńska, Jarosław Stanisławski. Wiernymi przyjaciółmi i sympatykami Konfrontacji stali się znani fotograficy i krytycy sztuki: Krystyna Łyczywek ze Szczecina, Jerzy Lewczyński z Gliwic, Paweł Pierściński z Kielc, Janusz Nowacki z Poznania, Jerzy Busza, Sławomir Magala, Kazimierz Helebrant, Alfred Ligocki, Zofia Rydet, Jan Maria Jackowski, Adam Sobota, Andrzej Saj, Krzysztof Jurecki. Niezależnie od Konfrontacji, GTF organizowało doroczne wystawy fotograficzne swoich członków, na których prezentowane były prace wzbogacone doświadczeniami, wyniesionymi z Konfrontacji Fotograficznych. W twórczości gorzowskich fotografików, prawie od początku dało się zauważyć w zasadzie dwa kierunki. Jeden reprezentowali ci, którzy nawiązywali do twórczości awangardy, szukając wyrazu w przedmiocie piękna i prawdy w otaczającej rzeczywistości, drugi reprezentowali ci, którzy szukali nowych form wypowiedzi poprzez fotografię. Prowadziło to do ciekawych poszukiwań formalnych i treściowych, do mniej lub bardziej udanych eksperymentów. Pojawiły się nowe tendencje w poszukiwaniu środków wyrazu, operowanie kompozycją, światłocieniem. Wprowadzono zabiegi technologiczne w tworzeniu obrazu, stosowano abstrakcyjne formy ujęcia tematu. Z okazji 45-lecia należałoby odnotować tych, którzy w pierwszej połowie tego okresu swoją twórczością i udziałem w realizacji statutowych zadań Towarzystwa przyczynili się do tego, że GTF stało się przodującym stowarzyszeniem w kraju. Do nich między innymi należeli: Zbigniew Łącki, Andrzej Pietrzykowski, Kazimierz Nowik, Józef Czerniewicz, Waldemar Kućko, Janina Trojan, Marian Łazarski, Władysława Nowogórska, Jerzy Szalbierz, Piotr Perczyński, Lech Dominik, Tadeusz Linkiewicz, Zenon Kmiecik, Franciszek Witkowski, Leon Drabent, Feliks Góra, Tadeusz Kwieciński, Bogdan Filipowicz, Zdzisław Śliwan, Zbigniew Sejwa.
Spośród wymienionych 6 osób zostało przyjętych do Związku Polskich Artystów Fotografików, są to: Waldemar Kućko, Jerzy Szalbierz, Władysława Nowogórska, Marian Łazarski, Piotr Perczyński, Lech Dominik, Zbigniew Sejwa. Większość spośród wymienionych wyżej osób nie ma już w szeregach Towarzystwa, jedni odeszli na zawsze, inni wyjechali lub zmienili swoje zainteresowania i przestali zajmować się fotografią. Ale życie nie znosi próżni, na ich miejsce przyszli nowi, młodzi i dynamiczni, którzy kontynuują z powodzeniem dzieło swoich poprzedników, realizują zadanie popularności sztuki fotograficznej i utrzymania prestiżu Towarzystwa na niezmienionym poziomie.
Do nich między innymi należą: Ryszard Tomczuk, Lucjan Lebiedź, Agnieszka Krupieńczyk, Mirosława Granops, Marcin Andrzejewski, Janina Trojan, Aleksandra Czarnecka, Leonard Olechnowicz, Sławomir Sajkowski, Maciej Szymanowicz.
W okresie minionego 45-lecia działalności, Gorzowskiego Towarzystwa Fotograficznego kierowali prezesi: