Kiedyś, dawno temu John Berger przyglądał się fotografiom jednego z największych fotografów XX wieku. Pytał: „co mówił August Sander swoim modelom przed zrobieniem zdjęcia? I jak to robił, że wszyscy zawierzyli mu w taki sposób?” To pytanie, jak sprawić, by ktoś nam zawierzył i oddał fotografii swoją twarz pozostaje nadal aktualne. Czego szuka się w portrecie? Zawierzenia, czystości spojrzenia i opowieści o człowieku. Nawet jeśli cynicznie zakładamy, że fotografia pokazuje tylko powierzchnię twarzy, że nie sposób przed obiektywem być sobą (bo fotografia to tylko poza), to nadal podświadomie wierzymy, że maska na chwilę się odklei, i nagle, w przebłysku otwierającej się prze-słony dotkniemy realności innego człowieka. Mam nadzieję, że znaleźliśmy wśród prac konkursowych, fotografie gwarantujące nam takie doświadczenie. Najpierw jednak kilka słów krytycznych. Odrzuciliśmy wszystko, co – jak się nam zdawało było sztuczną interwencją fotografa lub przysłaniało twarz modela nadmiarem estetyzującej manipulacji. Co w tegorocznej edycji konkursu było zaskakujące? Niemal brak fotografii społecznej i dokumentalnej (nie mylmy jej z fotografią turystyczną) oraz przytłaczająca większość fotografii studyjnej i inscenizowanej Niektóre ze zdjęć przykuwały uwagę perfekcjonizmem technicznym, staranną aranżacją świateł, jednak pod tą estetyzującą powłoką brakowało tego, czego szukaliśmy – intymnej relacji osoby z aparatem i osoby fotografowanej, lub po prostu ciekawej historii. To, że w finale nie znalazły się prace barwne nie wynika z naszej do nich niechęci – jest wręcz przeciwnie. Zwraca jednak uwagę niechęć uczestników konkursu do świadomego użycia koloru, nie tylko po to, by efektownie estetyzować obraz – takich prac było wiele – lecz dla starannej obserwacji codzienności. Autorzy prac często nie dbają o zbudowanie konsekwentnego zestawu zdjęć. Pozostawiają wybór innym i wpadają we własną pułapkę. Każdy bowiem widz składa z fotografii własną narrację. Jak później ocenić ile w pracach pochodzi ze świadomego zamysłu autora, a ile jest pomysłem interpretatora? Przez to rozminięcie intencji fotografa i oglądającego odrzuciliśmy prace, które z początku wydawały się ciekawe. Grupa prac nagrodzonych wyłoniła się stopniowo i nagle zajaśniała pełnym blaskiem. Jak fotografie, która zwyciężyły – w jakiś sposób skromne i dzięki temu przekonujące. Przykuwające uwagę spoj-rzeniem portretowanego (praca Piotra Biegaja), umiejętnie zbudowaną metaforą istnienia (fotografie Adama Pańczuka) czy zamkniętą w ciasnym kadrze samoobserwacją (cykl Janusza Wojewody). Także wyróżnione cykle: Natalii Lewandowskiej i Bartłomieja Busza zwróciły uwagę przemyślanym pomysłem autorów i konsekwentnym dopasowaniem metody fotografowania do zakładanego celu. I co najważniejsze, we wszystkich odnajdujemy owo zawierzenie portretowanych: tak sobie (gdy mówimy o autoportretach) i innym.
Marianna Michałowska
PROTOKÓŁ z obrad Jury XIV Ogólnopolskiego Konkursu Fotografii „PORTRET” w dniu 8 października 2009r.
Jury w składzie:
dr Marianna Michałowska – Uniwersytet Adama Mickiewicza – Poznań
Anna Kędziora – ASP Poznań
Paweł Kosicki – ZPAF – Poznań
Po zapoznaniu się z 756 pracami 146 autorów, Jury zakwalifikowało do wystawy 89 prac 36 autorów i przyznało następujące nagrody:
I nagroda – Piotr Biegaj (Gdańsk) za pracę „Flaga”
II nagroda – Adam Pańczuk (Biała Podlaska) za zestaw „Karczeby”
III nagroda – Janusz Wojewoda (Rzeszów) za prace „It 's me, unofortunately – square”, „It 's me, unofortunately – horizontal”, „It 's me, unofortunately – vertical”
Ponadto Jury wyróżniło nagrodą Rady Miejskiej Trzcianki:
Natalię Lewandowską (Poznań) za zestaw „Kobieta którą nigdy nie byłam” I-V i Bartłomieja Busza (Ostrzeszów) za prace „Matka”, „Ojciec”, „Brat”, „Ja”
Załącznikiem do protokołu jest lista autorów i prac zakwalifikowanych do wystawy pokonkursowej.
Marianna Michałowska, Anna Kędziora, Paweł Kosicki
SPIS AUTORÓW I PRAC ZAKWALIFIKOWANYCH DO EKSPOZYCJI W XIV OGÓLNOPOLSKIM KONKURSIE FOTOGRAFII „PORTRET” 2009
1. Marek Baran – Warszawa – „Fryzjer”, „Alicja”, „Dzień pracy”
2. Kanna Barańska – Rzeszów – „Krzysztof 1, 2, 3″
3. Jarosław Barański – Warszawa – 3 prace z cyklu „Sztynort 2009″
4. Lidia Beata Barej- Wałcz – „Autoportret z nieżyjącą matką”
5. Piotr Biegaj – Gdańsk – „Flaga” – I NAGRODA
6. Bartosz Blecha – Krotoszyn – „COP 14″
7. Bartłomiej Busz – Ostrzeszów – zestaw 4 prac „Matka”, „Ojciec”, „Brat”, „Ja” Nagroda Rady Miejskiej Trzcianki
8. Małgorzata Chwalisz – Trzcianka – „xxx”
9. Anita Czarniecka – Gdańsk – „Pan Jurek”
10. Anna Gaik – Czasak – Warszawa – zestaw „Rodzina I-IV”
11. Justyna Giernalczyk – Trzcianka – „Matylda”
12. Jarosław Gwoździk – Poznań – „Dwaj przyjaciele z boiska”
13. Marta Jarominiak – Stare Olszyny – „Odbicie”
14. Katarzyna Karczmarz – Jelenia Góra – z zestawu „Artyści z Pławnej” „Stefan – malarz z Berlina”, „Grzegorz – malarz z Jeleniej Góry”, „Grzegorz – rzeźbiarz ze Szklarskiej Poręby”
15. Mateusz Kawa – Trzcianka – „Dziadek I, II”
16. Leszek Kowalski – Jędrzejów „xxx, xxx, xxx, xxx”
17 Jolanta Krawiec- Bydgoszcz – „Zapatrzenie”
18. Natalia Lewandowska – Poznań – cykl „Kobieta którą nigdy nie byłam I – V” Nagroda Rady Miejskiej Trzcianki
19. Paweł Łukowski- Piła – „Makowa Hania”
20. Filip Maranda – Łódź – „Łęczno” zestaw 3 prac
21. Marcel Nawrot – Kraków – z cyklu „Czas zatrzymany I, III, IV Shanghai XXIw.”
22. Eugeniusz Nurzyński- Gdańsk – praca B z zestawu „Zapominam”
23. Marcin Olszewski- Celestynów – z zestawu „Szyfr życia – twarz i dłoń I, V”
24. Adam Pańczuk- Biała Podlaska – zestaw 3 prac „Karczeby” – II NAGRODA
25. Bogumiła Piazza – Gdańsk – „Izu”
26. Katarzyna Plichta – Szwarc – Łódź – „Wakacje”, „Granica”, „Marzyciele IV”
27. Zbigniew Podsiadło- Sosnowiec – „Portret dziecka” , „Niewidomy skrzypek”
28. Ryszard Poprawski- Zielona Góra – zestaw prac „Studio portretowe 2009 I – VIII”
29. Barbara Stankiewicz – Biała – „xxx”
30. Tomasz Starzyński- Koło – „Gracz”
31. Piotr Świderski- Bielsk Podlaski – „Mężczyzna z papierosem”
32.Świetlica – Poznań – zestaw 5 prac
33. Izabela Urbaniak- Łódź – z cyklu „Kobiece nostalgie I, II, V, VII”, „Julek”, „Portret 2″’ „Portret 3″
34. Janusz Wojewoda – Rzeszów – zestaw 3 prac „It 's me, unofortunately – square”, „It 's me, unofortunately – horizontal”, „It 's me, unofortunately – vertical” – III NAGRODA
35. Ewa Zauścińska – Żary – „Rozmowy niepewności”
36. Szymon Zduńczyk – Gdańsk – zestaw 3 prac bez tytułu