KONFRONTACJE 1990

Coś się kończy, coś się zaczyna?

Leży przede mną stos katalogów i biuletynów po różnych imprezach i spotkaniach, które odbywały się w Gorzowie w latach 1967 – 1989. Z pamięci wyłaniają się wydarzenia i obrazy minionych lat. Czy naprawdę to wszystko co zobaczyć można w katalogach i przeczytać w tekstach działo się w Gorzowie? Historia musi odpowiedzieć na pytanie, czym była fotografia w latach naszego powojennego bytu?

Jak to się stało, że właśnie w Gorzowie pokazano tyle fotografii i powiedziano tyle słów, że starczyłoby omal na narodową epopeję? Kto nie poznał lub nie uczestniczył w „Gorzowskich Konfrontacjach” – ten nie może w pełni poznać historii Fotografii Polskiej lat powojennych!

Kulturę tworzą ludzie często nie doceniający swojej pracy, którą uważają za obowiązek wynikający z natury człowieka. „Pracować dla innych” było zawsze czymś lepszym niż pracować dla siebie. Tak rodziły się XIX-wieczne idee narodowego zrywu gdy „pomóc” znaczyło przetrwać i ocalić przyszłość narodu. Sądzę, że w tym modelu pracy społecznej można znaleźć przyczyny tego wszystkiego co zdarzyło się w fotografii w Gorzowie.

Jak jednak łatwo można i umniejszyć potrzebę tego wysiłku! Dziś, gdy wszystko ulega przemianom od dawna oczekiwanym, gdy „prawda ma tylko prawdę znaczyć”, sam pytam siebie czy tyle pracy nie poszło przypadkiem na marne?

Gdy zagrożone są byty środowisk twórczych i artystycznych, gdy może już nikt nie będzie oglądał popisów folklorystycznych w Przytocznej k. Gorzowa takie pytanie o sens przyszłości musi się pojawić. Fotografia towarzyszyła wszystkiemu co buło dobre i złe i jak lustro odbijała nasze skomplikowane problemy. Kiedyś, gdy znalazłem fotografię przedwojennej manifestacji we Lwowie, na której niesiono transparenty „Domagamy się kolonii zamorskich dla Polski” zrozumiałem, że nie wolno lekceważyć żadnego zdjęcia fotograficznego, gdyż niektóre aż „patrzą” swoim wizualnym krzykiem!

W Gorzowie przez 20 kolejnych „Konfrontacji Fotograficznych” powiedziano i pokazano chyba wszystko co składało się na istotę fotografii lat ostatnich. Można to było oglądać wspaniałe przykłady sztuki fotograficznej jak i słuchać opinii twórców i krytyków. Nie zabrakło kontrowersyjnych prezentacji i takichże wypowiedzi. Od fotografii nazwanej „naiwną” aż po polityczne demonstracje. Nie wiem czy, gdy zamknie się XX-krotna impreza. A twarde ekonomiczne warunki uniemożliwią szeroki charakter przyszłych Konfrontacji, nie powstaną potrzeby dokładnej analizy wszystkiego co przyczyniło się do rozwoju Polskiej Fotografii w latach powojennych. Wtedy starannie i dokładnie będzie się szukać „kto pierwszy pokazał lub kto pierwszy powiedział” coś, co dało początek nurtowi fotograficznej twórczości. Takich znanych wydarzeń było w Gorzowie wiele, bardzo wiele. Wystarczy przypomnieć tytuły kolejnych „Konfrontacji”. Jak w 1977 roku „Sztuka wizualna jako narzędzie poznania”. W 1978r. „Problemy języka w fotografii” czy w 1979 r. „Przestrzeń społeczna fotografii”. Tu przyjeżdżali wszyscy. Amatorzy i działacze, artyści i krytycy. Ta wspólnota była rodzajem „majowego uniwersytetu” w Gorzowie, który narzucał konieczność poszerzenia twórczych horyzontów oraz zmuszał do krytyki własnych rozwiązań. Nie było chyba tematu z zakresu fotografii, który by tu w Gorzowie nie był omawiany, jak i nie zabrakło przykładów wszystkich twórczych postaw. A ileż by można było dowiedzieć się o naszej i światowej historii fotografii! Tu powstawały koncepcje rozwoju ZPAF jak i zmiany modelu ruchu fotograficznego. Tu szereg ludzi różnych zawodów i poglądów, różnych postaw i orientacji. Koronowanym twórcą imprezy gorzowskiej był dziś już legendarny S.P. Waldemar Kućko „Wilniuk”, który tęsknotę za opuszczoną ojcowizną zamienił na miłość i pracę dla Ziemi Gorzowskiej. Jego śmierć wstrząsnęła konstrukcją Gorzowskich Spotkań ale dzięki pracy następców nie załamała wyrosłego plonu! Tu rodzi się pytanie, czy twórcy, których tu obdarzano hojnie gościnnością i nie tylko duchową strawą pamiętają o „Gorzowie w potrzebie”? Czy dziś chcą wzbogacić imprezy swoim bezinteresownym udziałem, podzielić się nowymi refleksjami i zaprezentować być może tu zainspirowane idee i dzieła. Zdaje mi się, że lista dłużników Gorzowa jest długa! Nie wiadomo jednak w którym momencie „coś co było” stało się impulsem rodzącym nowe wartości!

Dzisiejsze trudności i nasza technologiczna zapaść fotograficzna przypominają o słowach wielkiego Laszlo Moholy Nagy’go, współtwórcy „Bauhausu”, który powiedział, że analfabetą przyszłości będzie ten kto nie potrafi posługiwać się aparatem fotograficzny. Czy wobec nowości nadchodzącej techniki nie stajemy się wtórnymi analfabetami? Za blisko jeszcze na podsumowanie tego co dokonano w ciągu 20-tu kolejnych „Konfrontacji Gorzowskich”, ale czas taki nadejdzie. Taj jak kiedyś stawiano na „ołtarzu sztuki” wielkich twórców i artystów aby „podnosić na duchu”, tak kiedyś będzie się przywoływać entuzjazm i zapał towarzyszący spotkaniom w Gorzowie, po to, aby nie odbierać wiary, że fotografia jest potrzebna nam i Ojczyźnie!

Jerzy Lewczyński