KONFRONTACJE 1978

Do bogatej, zawsze interesującej oferty artystycznej Gorzowskich Konfrontacji Fotograficznych zdołaliśmy się już przyzwyczaić: impreza ma ustaloną rangę, wywołuje żywy rezonans w środowisku ogólnopolskim, czego dowodem jest udział autorów ze wszystkich niemal ważniejszych ośrodków kraju. Tegoroczna, dziewiąta już propozycja Konfrontacyjna obejmuje Ogólnopolską Wystawę Fotograficzną, której towarzyszą Prezentacje Autorskie oraz dwie ekspozycje fotografików litewskich i niemieckich. Jeśli stworzenie zjawiska artystycznego o krajowym zasięgu stanowi niezaprzeczalne osiągnięcie Gorzowa, to tym bardziej cieszyć musi fakt, że organizatorzy imprezy nie po- przestają na zaakceptowanych wzorach, lecz nieustannie dążą do nadania tradycji coraz pełniejszego i wszechstronnego kształtu. Nie bez pewnych obaw, w roku ubiegłym, organizatorzy imprezy zaproponowali dopełnienie konfrontacji artystycznych konfrontacją poglądów estetycznych. Sympozjum na temat sztuki wizualnej jako narzędzia poznania, klimat towarzyszący spotkaniu, korzyści poznawcze — wszystko to podobało się widocznie krytykom i naukowcom, skoro również i w tym roku przyjeżdżają do Gorzowa, by dyskutować problemy języka fotografii. W ten sposób Gorzowskie Konfrontacje Fotograficzne przekształcają się w forum nie tylko artystycznej, lecz i estetycznej wypowiedzi. Stają się prezentacją sztuki, ale i teoretycznej myśli o sztuce. „Problem języka różnych dyscyplin sztuki czy nauki należy w czasach dzisiejszych do zagadnień często dyskutowanych, obrastających w kontrowersje. Powszechnie mówi się o hermetyzmie nauki, malarstwa, muzyki czy współczesnej poezji. Nie tak dosadnie, ale coraz częściej, głosy podobne adresuje się również do obecnych poszukiwań fotograficznych. Wiele nurtów artystycznych posługuje się językiem niezrozumiałym dla laika. Niezrozumiałym z dwóch co najmniej powodów: z jednej strony, masowej publiczności znane są zaledwie pierwsze litery skomplikowanego alfabetu sztuki, z drugiej zaś, artysta nie zawsze liczy się z tym faktem tworząc dzieło, do którego używa znaków niedostępnych ogółowi. I jedni więc, i drudzy mają swe powody do wzajemnej nieufności. Bez atmosfery krytycznej tolerancji i chęci porozumiewa, bez poszanowania stanowiska partnera trudno wyeliminować nawarstwiające się kontrowersje. Zwłaszcza, gdy żadna ze stron nie chce zrozumieć, iż nikomu nie mona zabronić korzystania z całego alfabetu, tak jak trudno wszystkich zmusić, by znali całe abecadło. Problem języka jest tedy problemem relacji między twórcą a odbiorcą. Ale nie tylko. Także kwestią porozumienia między artystami, którzy, jakże często, posługują się sobie tylko znanymi systemami znaków. Rozważań nad językiem sztuki nigdy zatem nie jest dość, a potrzeba dialogu wydaje się tym bardziej konieczna, im bardziej ów język staje się skomplikowany.
Kiedy śledzić ewolucję różnych dziedzin artystycznych od czasów najdawniejszych po chwilę obecną, trudno oprzeć się zwątpieniu, czy w sztuce istnieje postęp. Podobieństwo między neolityczną „Kobietą z Syros” a współczesną „Postacią” H. Moora, jest tak zaskakujące, że dystans 5 tysięcy lat zaciera się prawie zupełnie. A przecie doskonale wiemy, że obydwaj artyści używali innego języka rzeźby. Synteza neolitu wywodzi się z nieporadności wobec oporu marmuru i ubóstwa środków, jest uproszczeniem narzuconym człowiekowi przez jego bardzo znikomą wiedzę o świecie. Wyrafinowana synteza współczesnej rzeźby nie jest człowiekowi narzucona przez naturę, lecz wynika z jego bogatej znajomości świata i olbrzymich możliwości, jest efektem przemyśleń i nowego widzenia rzeczywistości. Właśnie język sztuki stanowi klucz do rozwiązywania paradoksalnych zdawałoby się zawiłości ludzkich doznań estetycznych i sposobów ich manifestacji. W fotografice, która ów skomplikowany cykl ewolucyjny przeżyła w kilkanaście zalewie dziesiątków lat, potrzeba dyskusji nad językiem jest równie, a może nawet tym bardziej potrzebna.