Tomczuk Ryszard

---

Od 1945 mieszkaniec Drezdenka. Z zawodu chemik, pracował w tamtejszych Zakładach Papierniczych. Debiutował w 1970 roku w wojewódzkim konkursie Święta Prasy w 1970 roku zdobywając II nagrodę, następnie otrzymał II nagrodę i dwa wyróżnienia na I Wojewódzkim Konkursie Amatorskiej Fotografii Artystycznej w 1972 roku. Pierwsze sukcesy zachęciły go do wstąpienia do GTF, którego członkiem został w 1972 roku, a w kolejnym roku debiutował na XVIII Dorocznej Wystawie Fotografii. Pracę artystyczną łączył z działalnością społeczną na niwie kultury. Od roku 1979 aktywnie pracował w Zarządzie Towarzystwa pełniąc kolejno funkcje jego członka, skarbnika i wiceprezesa. Włączył się również w organizację odbywających się w Gorzowie Ogólnopolskich Konfrontacji Fotograficznych. Działał nie tylko w Gorzowie, ale również w Drezdenku, gdzie zainicjował i współorganizował plenery fotograficzne, które odbywały się od 1976 do połowy lat 90. XX wieku. Był również członkiem Nadnoteckiego Towarzystwa Kultury, wykonał zdjęcia do wydanej w 1977 roku przez Stowarzyszenie monografii pt. Drezdenko i okolice. Zwieńczeniem jego kariery artystycznej był pomyślnie zdany egzamin do Związku Polskich Artystów Fotografików w 2002 roku.

Tomczuk kształtował swoją świadomość artystyczną w latach 70. XX wieku. Dyskusje oraz wystawy prezentowane podczas Konfrontacji wpłynęły bezpośrednio na twórczość artysty, w której odbijają się wpływy wielu z ówczesnych stylistyk fotograficznych. Sytuacja ta zaważyła na jej eklektycznym charakterze. Taki charakter jego twórczości jest szczególnie widoczny w najczęściej eksplorowanym przez niego temacie krajobrazu. Krzyżują się w nim różnorodne stylistyki. Fotografie powstałe z inspiracji Bułhakowską fotografią ojczystą charakteryzują się połączeniem wartości dokumentalnych z wymaganiami estetyki piktorialnej, której założeniem było tworzenie zdjęć podług norm wypracowanych na gruncie malarstwa i grafiki. Prace powstałe według tej koncepcji wyróżniają się tradycyjną kompozycją obrazu opartą o hierarchiczną budowę następujących po sobie planów. W fotografiach tego rodzaju niezwykle istotną rolę odgrywa trafnie dobrane oświetlenie, podkreślające podziały przestrzenne, a także uwidoczniona w obrazie plastyka nieba. W twórczości Tomczuka był to stale obecny wątek, który nie przeczył istnieniu innego, opartego z kolei na święcącej tryumfy w latach 60. i 70. XX wieku konwencji propagowanej przez tzw. Kielecka Szkołę Krajobrazu. Eliminowano tu linie horyzontu i skupiano się na drobiazgowej analizie struktury powierzchni ziemi. Inny fragment twórczości Tomczuka związany jest z pejzażami opracowanymi w sposób graficzny –rozpowszechnionymi w Polsce między innymi przez Edwarda Hartwiga. W tego rodzaju fotografiach skala tonów czarno-białych jest mocno zredukowana. Tomczuk potrafił w sposób mistrzowski budować tajemniczy nastrój, przypominający grafiki Leona Wyczółkowskiego ukazujące mroczne leśne ostępy. Po 1989 roku, wraz z upowszechnieniem się w Polsce fotografii barwnej, odszedł on od zdjęć czarno-białych. Ostatnie inspiracje płynęły przede wszystkim z komercyjnych albumów krajoznawczych oraz amerykańskiego magazynu „National Geographic”. Podjęciu tego rodzaju stylistyki sprzyjały jego podróże do Stanów Zjednoczonych i Australii, które przyniosły plon w postaci ostatnich zestawów prac. Pisał o nich Jerzy Lewczyński: „Ryszard Tomczuk jest utalentowanym łowcą obrazów, które z zamiłowaniem i talentem artysty gromadzi te cenne fotografie – dzieła. (…) Fotografie Ryszarda Tomczuka są proste, pozbawione udziwnienia i upiększenia. Wyraźne plany przestrzeni omijają jak gdyby celowo ludzkie sylwetki a tym samym podważają prymat człowieka w przyrodzie”. Drugim po pejzażu istotnym obszarem tematycznym pojawiającym się w jego twórczości (szczególnie rozwijanym przez niego w latach 70.) były zdjęcia podejmujące problematykę społeczną. Wykonywał liczne obrazy, w których analizował relacje pomiędzy bliskimi sobie ludźmi ukazanymi na tle materialnych warunków w jakich przyszło im żyć i pracować. Z prostych rejestracji dokumentalnych ukazujących mieszkańców prowincji tworzył metaforyczne opowieści dotyczące losu i przemijania. W statycznych kadrach skupiał się na ukazywaniu trwałych wartości: cyklicznie powielanych czynności, specyfiki życia w kontakcie z naturą czy ukazywaniu prostych gestów zaświadczających o skomplikowanych międzyludzkich reakcjach. W jego obrazach można odnaleźć stabilny, oparty na tradycyjnych wartościach, świat ludzi żyjących w oddaleniu od zgiełku wielkich miast. Nierzadko podejmowanym przez artystę tematem był również akt, w którym skupiał się na pojedynczych studiach modelek, których ciała traktował w sposób nieomal „rzeźbiarski”. W tego rodzaju zdjęciach naczelną rolę odgrywało ekspresyjne oświetlenie, najczęściej pochodzące z jednego źródła światła, w ten sposób kreował obrazy przypominające abstrakcyjne bryły otoczone półmrokiem. Ów eklektyzm tematyczny i formalny panujący w jego twórczości nie stanowi wcale o jej słabości, wręcz przeciwnie, pokazuje on, jak żywo artysta reagował na zmiany zachodzące we współczesnej mu sztuce. Swoje prace prezentował na wielu wystawach, otrzymał szereg nagród i medali. Zdjęcia eksponował m.in. na wystawie GTF (wraz z W. Nowogórską, J. Trojan, T. Linkiewiczem) w Muzeum w Eberswalde w 1973 roku, a także na wystawach: Abstrakcja w fotografii w Zielonej Górze w 1976 roku, Raport o stanie przyrody w 1977 w Gorzowie Wlkp., Dziś ziarno – jutro chleb w Mroczy w 1977 roku (I nagroda), Dziecko w obiektywie w Zielonej Górze w 1978 roku, Wieś polska w Gorzowie w 1980 roku (wyróżnienie), Piękno krajobrazu leśnego w Warszawie i Krośnie w 1980, Wieś polska w obiektywie w Warszawie w 1985 roku, III Biennale Plakatu Fotograficznego w Płocku w 1985 roku, II i III Salonie Zaproszonych w Łodzi w 1986 i 1988 roku. Uczestniczył również w wystawach gorzowskich Ogólnopolskich Konfrontacji Fotograficznych w: 1973, 1977, 1981, podczas IV edycji imprezy w 1973 roku uzyskał wyróżnienie. Szereg nagród zdobył również na wystawach poplenerowych organizowanych w Województwie Gorzowskim.Wielokrotnie publikował swoje zdjęcia na łamach lokalnej prasy. Za swoją działalność artystyczna i organizacyjną został uhonorowany srebrną i złotą odznaką Za Zasługi dla Województwa Gorzowskiego, srebrną honorową odznaką Federacji Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Polsce, a także odznaką Zasłużony Działacz Kultury i Medalem 40-lecia PRL.

Nagrody i wyróżnienia na Dorocznych Wystawach GTF:

1973 (XIX) – Dyplom WDK w Zielonej Górze za zestaw pt. Starość

1974 (XX) – wyróżnienie za zestaw pt. Uroda kwiatów

1976 (XXI) – nagroda za reportaż za zestaw pt. Najpierw zginą drzewa

1977 (XXII) – II nagroda oraz nagroda za reportaż za zestaw pt. Ich dwoje. Wyróżnienie za zestaw przeźroczy pt. Obrazki z lasu.

1978 (XXIII) – III nagroda za zestaw pt. Szewska pasja

1980 (XXV) – nagroda za reportaż za zestaw pt. Co się zdarzyło na 13 km

1983 (XXVIII) – I nagroda za zestaw pt. Pejzaże oraz wyróżnienie za zestaw przeźroczy

1984 (XXIX) – nagroda specjalna

1985 (XXX) – Grand Prix wystawy za zestaw pt. Perspektywa

1987 (XXXII) – III nagroda za całość prac (zestaw Słońce i mgła oraz Akt-cztery spojrzenia i Akt ostatni)

1989 (XXXIV) – nagroda za reportaż fotograficzny za zestaw bez tytułu

1991 (XXXVI) III nagroda za zestaw pt. da capo al fine

1992 (XXXVII) – nagroda Burmistrza m. Drezdenka za zdjęcie Drezdenka za zestaw pt. Drezdenko

1993 (XXXVIII) – nagroda za pejzaż im. Konstantego Ludwikowskiego za pracę pt. Las I

1994 (XXXIX) – nagroda za pejzaż im. Konstantego Ludwikowskiego za pracę bez tytułu

2000 (XLV) – nagroda za pejzaż im. Konstantego Ludwikowskiego oraz nagroda Studia Fotografii Barwnej za pracę pt. 11

2001 (XLVI) – nagroda za pejzaż im. Konstantego Ludwikowskiego za pracę pt. Wydmy

2002 (XLVII) – nagroda za pejzaż im. Konstantego Ludwikowskiego za pracę pt. Smutek jeziora

Wystawy indywidualne:

1988 – Akt (w duecie z Mirosławą Granops), Mała Galeria GTF w Gorzowie

1998 – Pejzaż leśny, Mała Galeria GTF w Gorzowie

2002 – Z Australii, Mała Galeria GTF w Gorzowie

Biogram opracowany na podstawie kroniki i archiwum Gorzowskiego Towarzystwa Fotograficznego oraz książek: Kazimierz Nowik, Fotografia artystyczna na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1989, Zielona Góra 1994 oraz Słownik landsberskich i gorzowskich twórców kultury, red. Edward Jaworski, Gorzów Wlkp., 2007, a także tekstu autorstwa M. Szymanowicza towarzyszącego pośmiertnemu pokazowi artysty zorganizowanemu w ramach Dorocznej wystawy GTF w 2003 roku.